Instandhoudingsplicht
In de Erfgoedwet is een artikel over de instandhoudingsplicht opgenomen. Deze plicht houdt in dat een eigenaar er zorg voor draagt dat zijn of haar rijksmonument zodanig onderhouden wordt dat het behoud ervan gewaarborgd is. De plicht is een codificatie van eerdere uitspraken van de rechter.
Hoofdstuk 10 Intrekken en wijzigen andere wetten. § 10.2. Wijziging van andere wetten:
Erfgoedwet artikel 10.18. Monumentenwet 1988
Aan artikel 11, eerste lid, van de Monumentenwet 1988 wordt voor de punt aan het slot van de zin een zinsnede toegevoegd, luidende:
, of daaraan onderhoud te onthouden dat voor de instandhouding daarvan noodzakelijk is.
Wanneer verzaking instandhoudingsplicht?
Een eigenaar voldoet niet aan de instandhoudingsplicht als:
- de specifieke onderhoudstermijn van een onderdeel van het monument (bijvoorbeeld dak, constructie, schilderwerk) aantoonbaar verlopen is,
- de eigenaar langdurig nalaat om noodzakelijk onderhoudswerk te verrichten;
- en deze situatie leidt tot verval van onderdelen en/of bouwdelen waardoor de instandhoudings van het rijksmonument niet gewaarborgd is.
Het maakt niet uit of de verwaarlozing opzettelijk of onbewust gebeurt.
Bevoegd gezagrol gemeente
De instandhoudingsplicht is voor gemeenten als bevoegd gezag een expliciet handvat om met eigenaren in gesprek te gaan. Een gemeente kan een eigenaar op basis van de plicht bijvoorbeeld aanspreken op een niet onderhouden en kapot dak, dat weer en wind vrij spel geeft, waardoor het rijksmonument verder wordt aangetast. Zo nodig kunnen gemeenten via het bestuursrecht en/of via het strafrecht handhavend optreden om het noodzakelijk onderhoud af te dwingen. De wetgever heeft er voor gekozen dat niet voldoen aan de instandhoudingsplicht ook een strafbaar feit is waarvan aangifte kan worden gedaan.
Deze handhaving moet proportioneel zijn. Dit houdt in dat de gemeente niet moet wachten tot het moment waarop instandhouding alleen nog te realiseren is met een alomvattende restauratie, maar zij hoort ook niet bij elk ontbrekend likje verf bij de eigenaar op de stoep te staan.
Gemeentelijke monumenten
De instandhoudingsplicht heeft betrekking op rijksmonumenten. Het beleid van veel gemeenten voor gemeentelijke monumenten is rechtstreeks op dat voor rijksmonumenten geïnspireerd. Zo is in de Model Erfgoedverordening uit 2016 van de Vereniging Nederlandse Gemeenten (VNG) een instandhoudingsplicht voor gemeentelijke monumenten en een strafbepaling opgenomen.
Handreiking instandhoudingsplicht
De Rijksdienst heeft een Handreiking instandhoudingsplicht voor gemeenten gepubliceerd. De handreiking gaat dieper in op de instandhoudingsplicht, wanneer een eigenaar voldoet aan de plicht en geeft een stappenplan voor de preventie en handhaving van de plicht.
Omgevingswet
Een vergelijkbaar artikel over instandhouding wordt opgenomen in de uitvoeringsregels op grond van de Omgevingswet. Wanneer deze wet in werking treedt, neemt deze de rol van het artikel in het overgangsrecht van de Erfgoedwet over.
Laatst bewerkt op 01-08-2016
