Provinciaal monumentenbeleid
Limburg kent een rijke historische geschiedenis. Dat wordt ook zichtbaar door de vele monumentale bouwwerken (zoals kerken, kastelen, molens en boerderijen) in de provincie. Een monument is een overblijfsel uit de Limburgse geschiedenis, het zegt iets over ons verleden en onze identiteit. In totaal zijn er meer dan 5.000 rijksmonumenten en bijna evenveel gemeentelijke monumenten. Ook heeft onze provincie een schat aan klein erfgoed - zoals de vele kruisen en kapellen en bakhuisjes - dat met name voor lokale gemeenschappen een waardevolle betekenis heeft.
Waterschade aan uw monument door watersnoodramp 2021?
Woont u in een monumentaal pand of bent u eigenaar van een monumentaal pand en heeft u schade naar aanleiding van de watersnoodramp van juli jongstleden?
- Neem in het geval van een rijksmonument contact op met Renate van Leijen, specialist Veilig erfgoed van de Rijksdienst voor het Cultureel erfgoed via r.van.leijen@cultureelerfgoed.nl.
- Neem in het geval van een gemeentelijk monument of beschermd dorpsgezicht contact op met uw gemeente.
Voor informatie over mogelijke maatregelen na wateroverlast aan uw monument kunt u de website van de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed raadplegen: https://www.cultureelerfgoed.nl
Monumenten
Monumenten in het landschap geven een heel eigen karakter aan onze provincie, ze sieren de vele steden en dorpen en maken deze een aantrekkelijke woon- en werkomgeving. Daarnaast is de (directe) omgeving van het monument wezenlijk voor de uitstraling ervan.
Met het monumentenbeleid wil de Provincie Limburg onder andere:
- dat zowel de rijks- als de gemeentelijke monumenten voor de toekomst in goede staat zijn en dat deze waar mogelijk toegankelijk zijn voor een breder publiek;
- monumenteigenaren ondersteunen bij een complexe restauratie en/of herbestemmingsopgave;
- de economisch niet rendabele monumenten voor de toekomst behouden;
- de cultuurhistorische waarden van het klein Limburg erfgoed behouden;
- het groen monumentaal erfgoed in goede staat houden voor de toekomst.
Lees meer over het monumentenbeleid in het beleidsprogramma Monumenten 2020-2023, ‘Monumenten behouden, benutten én beleven.’ (pdf, 2.4 MB)
Restauratie en herbestemming van monumenten
De Provincie wil zoveel mogelijk monumenten voor de toekomst te behouden zodat ook toekomstige generaties kunnen blijven genieten van het erfgoed en de rijke Limburgse geschiedenis. Daarom willen we de monumenten die dringend gerestaureerd moeten worden ondersteunen waarbij een (toekomstige) economische, toeristische of maatschappelijke functie is gegarandeerd. Andere opgaven zoals de aanpassing van het groen in de directe omgeving van een monument in relatie tot een restauratieopgave of opgaven op het gebied van duurzaamheid en klimaat, willen wij ook ondersteunen.
Religieus erfgoed
Religieus erfgoed heeft bijzondere aandacht. Van de 307 rooms-katholieke en 23 protestantse kerken hebben er 200 de status van beschermd monument. Veel parochies en kerkelijke gemeenten staan er financieel gezien slecht voor en bijna 70% van de parochies kent een tekort in de exploitatie.
Leegstand vormt een grote bedreiging voor de kerken in Limburg. Voor de restauratie en herbestemming van kerken kiezen we daarom voor een programmatische aanpak. Samen met het bisdom en de andere kerkgenootschappen in Limburg maken we afspraken over de inzet van middelen, doelen en te bereiken resultaten met betrekking tot de restauratie van monumentale kerken. Dit laatste mogelijk in combinatie met een her- of nevenbestemming. Daarnaast richten we ons met de Monulisaregeling op het onderhoud van kerken. Zo willen we dure en ingrijpende restauraties in de toekomst voorkomen.
Het ErfgoedLAB Limburg
Door middel van het ErfgoedLAB Limburg willen we samen met de inzet van expertise uit het veld eigenaren faciliteren om te komen tot een herbestemming of verkoop van hun monument. Hierbij gaat het om monumenten die onderdeel uitmaken van een erfgoedensemble en die al langer leeg staan of waarvoor het moeilijk is om een passende herbestemming te vinden. Daarnaast is het ErfgoedLAB een ontwikkelinstrument voor herbestemmingsvraagstukken vanuit een vraag- en aanbodkant vanuit het veld.
Religieus erfgoed
Limburg heeft veel religieus erfgoed, waarbinnen de kerken een bijzondere categorie vormen. De Provincie ondersteunt de restauratie en herbestemming van kerken door middel van een vierjarig Kerkenprogramma. Dit programma is in samenwerking met het Bisdom, de Protestantse Kerk Nederland, de kerkgenootschappen en andere instanties opgesteld. Daarnaast ondersteunt de Provincie de werkzaamheden aan klinkende onderdelen (zoals kerkorgels en beiaarden) als deze voldoende monumentale waarden hebben.
Behoud van niet rendabele monumenten
Een bijzondere groep van rijksmonumenten zijn de (kerk)gebouwen voor de openbare eredienst en molens. Door dreigende leegstaand en verminderde inkomsten van de eigenaren vragen deze monumenten extra aandacht. Doel is dat deze bijzondere groep rijksmonumenten voor de toekomst kunnen worden behouden. Daarom blijft de Provincie het normaal onderhoud van deze economisch niet rendabele monumentale gebouwen ondersteunen als aanvulling op de rijkssubsidie voor de instandhouding van monumenten. Ook het onderhoud van groene rijksmonumenten ondersteunen wij op deze wijze omdat dit erfgoed een voortdurende instandhoudingsopgave heeft.
Klein Limburgs erfgoed
De Provincie hecht veel waarde aan het behoud van het zogenaamd klein Limburgs erfgoed zoals kruisen, kapellen, muurtjes, bakhuisjes en gedenkstenen. Dit erfgoed heeft vaak een waardevolle betekenis voor de lokale samenleving. We willen het behoud van dit klein erfgoed samen met de burgers en gemeenten oppakken, zodat het in goede staat wordt gebracht en gehouden. Dit doen we door projecten te ondersteunen die worden uitgevoerd met de hulp van vrijwilligers.
Groen monumentaal erfgoed
Het groen monumentaal erfgoed heeft door externe invloeden zoals klimaatverandering en het toenemend gebruik ervan veel te verduren. Het verdient onze aandacht omdat het kwetsbaar erfgoed is geworden. Ook dit groen erfgoed wil de Provincie voor de toekomst in goede staat houden. Daarom stelt de Provincie voor deze categorie subsidie beschikbaar voor zowel de restauratie als het onderhoud. Voor restauratie geldt dat het moet gaan om groen erfgoed met een monumentale status (rijks- of gemeentelijk monument) of onderdeel uitmaakt van het ensemble van het gebouw als het géén monumentale status heeft. Voor onderhoud geldt dat het moet gaan om groen erfgoed met een rijksbeschermde status.
Subsidiemogelijkheden
De Provincie stelt subsidie beschikbaar voor:
- de restauratie van zowel rijks- als gemeentelijke gebouwde monumenten;
- de restauratie van zowel rijks- als gemeentelijk groen monumentaal erfgoed;
- onderhoud en restauratie van klein Limburgs erfgoed;
- de restauratie en herbestemming van zowel rijks- als gemeentelijke kerkelijke monumenten door middel van een vierjarig kerkenprogramma;
- het onderhoud van rijksmonumentale molens, groen erfgoed en (kerk)gebouwen met een functie voor de openbare eredienst (de zogenaamde Monulisaregeling) als aanvulling op de landelijke Subsidieregeling instandhouding monumenten (Sim). Zie hiervoor: www.cultureelerfgoed.nl.
Voor de provinciale subsidieregelingen wordt verwezen naar het provinciaal subsidieloket.
Erfgoedkaart
De Erfgoedkaart Limburg is een instrument dat erfgoed in de fysieke leefomgeving in beeld brengt. Het is een digitale basiskaart opgebouwd uit een aantal lagen, die grofweg zijn ingedeeld naar gebouwde rijksmonumenten en gemeentelijke monumenten, archeologische monumenten, stads- en dorpsgezichten en cultuurlandschappen.
Met de Erfgoedkaart hebben we met ingang van de Omgevingswet in 2021 de basis op orde voor ons Limburgs cultureel erfgoed: dit wil zeggen we hebben één provincie dekkende kaart met erfgoedwaarden op gemeentelijk detailniveau en die op basis van gelijke standaarden als instrument kan worden gebruikt om invulling te geven aan de wettelijke verplichtingen van gemeenten binnen Omgevingswet.
Informatie op deze basiskaart is verstrekt door deelnemende gemeenten en samengesteld in samenwerking met Provincie Limburg. Door gebruik te maken van de zoomfunctie en filters kunt u nagaan waar in specifieke gemeente zich cultuurhistorische waarden bevinden. Heeft u vragen of opmerkingen over deze informatie uit de basiskaart? Neem dat contact op met de betreffende gemeente via de algemene website van deze gemeente.
Een andere kaartenbron voor provinciale informatie over de Cultuur Historische Waardenkaart Limburg.
Laatst bewerkt op 21-02-2022
